Lastik marka model veya araç tan bagimsiz düşünürsek; diş capin büyük olması yada kuçuk olması neye etkendir.
30 inc lastikle 20 inc  lastiğin  kullanımdaki farki nedir.? Mesela kucuk lastik daha cabuk tur attigi icin yola daha cok trmas edecek ve cabuk yipranacaktir.
 Boyutun yol tutusa viraja yakita motora binen yuke etkileri nelerdir?

Bu yazdiklarin güzel bilgiler. Adim adim gidelim.
Yanak taban ve jant sirayla. Önce dis capin büyük küçük olması ne.    ndir. Standart olsa olmaz mi. Kamyonların lastiği buyuk, ayni kamyonun küçük  lastikli versiyonları da var. + si - si nedir. Fizik, geometri, vs olarak. Sonra taban genişliği, sonra yanak genisligi.
 Araclarimiza 17-18-19 taktigimizda (jant-yanak-taban dusunulmeden) ne fark var?

Yukarıda yazılanlara ek olarak eğer jant ile beraber ağırlıkta artıyorsa işte o kötü. Jantlardaki extra 1 kilo ağırlık araca 10-15 kilo arasında ağırlık yükü olarak biner.

Büyük tekerin merkeze olan uzakligi fazla oldugundan dönüşlerde yana yatmaya egilmeye kirilmaya meyillidir diyebilirmiyiz. Öte yandan büyüktekerin merkeze uzak olması merkezden gelen dönme kuvvetini daha geç yansitir diyebilirmiyiz.

Yana yatma hariç evet. Yana yatmada lastik kalınlığının da etkisi var.

Hakan bey verdiğiniz bilgiler şu aşamada değil belki bi kaç aşama sonra lazım ve anlamlı olacak. şimdi benim anlamaya çalıştığım, tekerleğin tamamının aynı malzeme olduğunu varsayalım! neden buyuk yada küçük tercih ederiz.
 elbette aracın şekli şemalı taşıyacağı yüke göre optimum faydanın olduğu ölçüyü bulmaktır amaç.
 şimdi diyorum ki ! aynı araçta dış çap 20' olması ile 25' olması arasında nasıl bir değerlendirme var?
mevcut araçların teker yüksekliği 51-57 cm hadi bunu muhendislik sonucu belirledik. ( buradaki kıstası merak ediyorum) neden 45 değil neden 60 değil ?
 45 le 60 arasında ne fark var ? 45 cm olduğunda kullanıcının artıları neler eksileri neler 60 cm olduğunda neler?
 aracın yerden yüksekliği desem bunu taşıyıcılarla da halledebiliriz.

Aynı durumu bebek arabaları için söylerdim Arif Bey, büyük tekerlekli bebek arabası hem kullanan için kolaylık, hem bebek için konfor.
Jant büyüdükçe ağırlığı artacağı muhakkak. Ağırlığı azaltmak için malzeme miktarından kısmak pratik ancak sağlıksız bir yöntem. Bu yüzden kaliteli jantlarda magnezyum vb alaşımlar kullanılır, ayrıca jant döküm prosedürü değiştirilir. Buna tren tekerleklerinden de örnekler verilebilir.
Gücün nasıl üretildiği de önemli, kesikli, sürekli. Örneğin buharlı sistemlerde kesikli güç üretimi mevcut, atalet açısından düşünüldüğünde çekiş olan tekerin büyük seçilmesi harekete daha fazla süreklilik verir.
Otomobilde Tork tekerden alınır iş anlamında. Volan ve şanzımandan yeterince yüksek tork alınabiliyorsa, tekerin çapını büyütebiliriz, bu bize esneklik sağlar. Düşük torkta düşük çaplı teker biraz zorunluluk olur.
Çap büyüdüğünde çevre uzunluğunun artacağı biliniyor. Bu durumda aynı mesafede, büyük çaplı tekerin bir noktası yere daha az temas eder. Yani yıpranma oranı düşer.
Yanak genişliği açısından daha önce de sormultum sitede, yol tutuş ince yanak gerektiriyorsa neden Formula araçları kalın yanaklı lastik kullanır!?.
Çünkü araç altına alınan hava, dolayısı ile yan, arka ve ön karoset uzantıları (kanatlar, spoiler, difüzör) önemlidir. Eğer süspansiyon uzun stroklu olsaydı bu araçlarda yol nivelman bozukluklarında (seviye) bu uzantılar yer ile sık sık temas ederdi. Bu yüzden sert ve düşük strok kullanılır, lastik yanağı ile de süspansiyon özelliği sağlanır, örneğin bazı toplu taşıma araçlarında kullanolan hava yastıkları (pnömatik) gibi. Burada dikkat edilecek husus lastik havalarıdır. Aynı hacimdeki hava, kapalı bir sistemde sıkıştırılırsa basıncı ve dolayısı ile ısısı artar, lastik hava basıncı idealden düşük ise bu ısı kritik değerler alabilir.
Alandan dolayı, örneğin küçük tekerin girdiği bir düşey bozukluğa (çukur) büyük teker hiç girmeye bilir. Bu noktada statik düşünürsek araç dikey olarak yere doğru kuvvet uygular, küçük teker çukur içini doldururken, büyük teker hücum ve karşı noktasından çukur kenarlarına temad eder ancak içine girmez. Bunda teker çap ve çukur uzunluk ölçü etkilidir. Dinamikte ise kuvvet dikey olmaz.

---

Mesaj Birleştirildi: Ekim 26, 2017, 14:01:55

---

Araç tasarımı açısından da kısıtlat var teker çapı ile ilgili. Araç yüksekliği ile teker çap oranı vardı.

Çapı artan lastik ise ve jant çapı değişmiyorsa doğru, çünkü yanak ebatı da konforda etkili.
Atalet açıdından bakıldığında, hızlanmak için gerekli enerji ile belli hızı sabit tutmak için gerekli enerji farklı. Diğer yandan hız arttıkça başka kuvvetler daha çok etki etmeye başlıyor. Örneğin energy sınıfı lastikler düşük hızlarda yüksek hızlara göre oransal açıdan daha fazla avantajlıdır harcadığı enerji açısından.
Bu durumu tek tek bölüp ele almaya çalışıyoruz ama gerçekte bu bu şekilde olmaz. Sonuçta araca aynı anda birden çok farklı kuvvet etkiler.
Bu noktada farklı bilgiler ortaya konmalı.
Örneğin sürtünme. Burada sürtünme lastik-yol arası ele alınır ama dediğim gibi hız arttıkça aerodinamik sürtünme etkisi artar, oransal olarak lastik-yol azalır.
Lastik-yol sürtünmesinde birimsiz bir sürtünme katsayısı oluşur. Buna; yol yüzey ve lastik yapı özellikleri etki eder ancak temas alanı etkilemez, statik sürtünme için dikey kuvvet etki eder. Araç kütlesi-yer çekimi vasıtası ile oluşur bu kuvvet ve sürtünmeyi etkiler. Ancak araç hareket etmeye başladığında motor vasıtası ile oluşan kuvvet, yeterli noktaya geldiğinde lastik-yol sürtünmesini (dişli vb sistemlerde kaybedilen güç çıktıktan sonra) yendiğinde hareket başlar ve bu sefer dinamik sürtünme katsayısı devreye girer. Yalnız burada açısal hareket yapan (dönen) cisimin sürtünmesi olduğu unutulmamalı. Benzer durum motor ve aktarma organları için de geçerli.

Konu genişlemiş gibi olsa da, bazı noktaların daha net ortaya konabilmesi için gerekli detaylar bunlar.

Yeni nesil dizel araçlar tork konusunda dediğiniz gibi avantajlı. Diğer yandan kullsnılan jant-lastik ölçülerinde üretim genellemeleri de mevcut ve üreticiler bunu göz ardı etmiyor genelde. Örneğin 90 larda 16" büyük çap olarak geçerken bugün standart, dolayısı ile buna göre şanzıman vb oranlar ayarlanmaya çalışılıyor.

Hakan bey sizin verdiğiniz bilgiler  araç teknolojisi üzere benim su an ilgilendigim ve merak ettigim lastigin tek basina etkisi ve  büyük - küçüklüğü . ve ayrıca bizler sadece tekerlere müdahale edebiliyoruz.
 toyotalar genelde teker-camurluk payi olarak fazlaca aciklar. Yani tekerlekle ilgili diger marlalaar ara gore daha fazla buyutme yapilabilir. Tabi bunun tasiyici organlara etkisi ne olur, yerden yukseldikce altina giren hava ayrodinamige ne yapar ( hos biz araclari limitinde kullanmiyoruz) 
 Uzun yolu fazla olan aracin teker büyütmesi daha ekonomik gibi gözüküyor. Öte taraftan da cvt sanzuman kalkista pek bi sorun cikarmiyor yine şehir  içi için büyük teker seçilebilir. Ama ani hizlanmalarda zaten geç kalan cvt büyük tekerle daha geç kalir mi.

Aslında ayrıca Güç ve Kuvvet farklarına da değinmek lazım bir ara.