Konu: Triger Nedir? Koparsa Ne Olur?

[(Gizli Üye)]

Merhaba Arkadaşlar;
Faydalı olabileceğini düşündüğüm bir konu. Alıntı değildir. Kaynak belirtmek kaydıyla paylaşılmasında mahsur bulunmamaktadır. Umarım aklında soru olan arkadaşları bir nebze aydınlatabilir.
Triger Nedir? (Timing Belt - Camshaft Belt)
Triger, Özellikle teknolojik olarak geçiş döneminde olduğumuz bu dönemlerde sık sık kullanacağımı düşündüğüm “içten yanmalı motorlarda”, marş motorundan aldığı aracın ilk hareketini krank mili ile egzantirik millerine aktaran aynı zamanda aracın yağ pompasının hareketini sağlayan, zincir veya kayış formlarında olan, aracın çalışabilmesi ve hareketine devam edebilmesi için hayati öneme sahip parçalarından bir tanesidir. İçten yanmalı motorlar ilk hareketlerini marş motoru adı verilen bir motor sayesinde yapmaktadır. Marş motoru aküden aldığı enerji ile krank miline ve egzantirik millerine ilk hareketi vermektedir. Elektronik kontrol sistemleri konumuzda da bahsettiğimiz üzere krank milinin ve egzantirik milinin sensörleri, krank ve egzantirik millerinin konumlarını ECU’ya iletir. Ecu sensörlerden aldığı veriler doğrultusunda hangi pistonun ateşleme hangisinin egzozlama durumunda olduğunu tespit eder ve silindir bloğuna yakıt enjeksiyonlar. Püskürtülen yakıt dizel motorlarda sıkıştırılarak, benzinli motorlarda ise bujilerin vasıtası ile ateşlenir. Ateşleme ile oluşan enerji pistonları geri iteceği için ortaya bir ateşleme çevrimi çıkmaktadır. Bilindiği gibi araçlarda kontak basmak diye tabir edilen aracın motoruna start verme işlemi kontağın ikinci kademesinden sonra gerçekleşir ve aracın çalışması sonrasında kontak ikinci kademede bırakılır. Aracın motoru start aldığı için marş motoru kontağın bırakılması ile devre dışı kalmaktadır.


Şuana kadar bahsettiğimiz temel çalışma prensibi üzerinde bir kaç noktaya dikkat etmemiz gerekmektedir. Triger zinciri veya kayışından alınan hareket doğrultusunda araç ilk ateşlemesini yapacağı için triger kayışının nizami olarak takılı olması gerekmektedir. Genellikle bu durumun sağlanabilmesi için krank mili ve egzantirik mili kasnaklarının üzerinde yer alan ve sensörlere komut gönderen çentiklerin aynı yönde olması gerekmektedir. Bir dişli dahi kaymış olsa krank mili sensöründen doğru ileti gitmeyeceği için araç start almaz, ateşleme ve egzozlama zamanları doğru olarak yapılmaz. Bu yüzdendir ki aracımızın marş alıyor fakat çalışmıyor arızalarında krank mili sensörünün de kontrol edilmesi gerekmektedir.


Triger Koparsa Ne olur?
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere triger, kayış veya zincir formlarındadır. Araç üreticileri araçlarında kullandıkları triger kayış veya zincirler için bakım periyotlarında kontroller sağlamakta, kayış formundaki trigerler için değişik periyotlarda değişim yapmaktadır. Triger zincirlerinde motordan zincir sesi gelmiyor ise değişimi yapılmamaktadır veya isteğe bağlı yapılabilmektedir. Trigerin koptuğu durumlarda öncelikle araç kesinlikle viteste hareket ettirilmemelidir. Egzantirik açısı bilinmediği için viteste hareket ettirilen aracın supapları eğmemesi tamamen mucizeden ibarettir. Bu nedenle özellikle aracınız stop etmiş ve yüksek gürültü duymuş iseniz aracınızı kesinlikle bulunduğu yerden hareket ettirmemeniz ve çekici ile servisiniz veya ustanıza sevk etmeniz en akıllıca iş olacaktır. Tabiki bu tespiti yapmak çok kolay olmadığı için olası problemlerde suçluluk duymamanızı öneririm. Şu bilinmelidir ki triger kopması çok karşılaşılan bir durum değildir. Özellikle periyodik bakımlarınızı işinin ehli ustalarınıza yaptırdığınızda aracınızın kilometresine uygun bakımı uygulayacak ve bu tür endişeler duymanıza gerek kalmayacaktır.

[(Gizli Üye)]

Emeğinize sağlık ama Trigeri tanımlamanız ikinci etkiler üzerinden olmuş.

Triger kayışı veya zincirinin asıl ve en önemli vazifesi krank ve kam milinin senkronize şekilde dönmesini sağlamaktır. Bu sayede pistonların konumuna göre zaman döngüsüne uygun olarak Supaplar açılır kapanır veya kaplı kalır ki yanma odasında güç üretimi devam etsin.Yağ pompası falan gibi bağlantılarda daha ziyade krank mili üzerindedir.

Marş motoru ile alakası da yok aslında eskiden (kam milleri motorun üst tarafına alınmadan önce ) yukarıda tanımladığım işlemi krank ve kam milinin ön tarafında bulunan dişliler vasıtası ile yapardı içten yanmalı motorlar. Bu yüzden kam mili altta olan ve dişli ile hareket ileten motorlarda triger kayışı veya zinciri olmaz.

Peki bu zincir ve kayış kopması niçin çok tehlikeli ve koptuktan sonra niçin marşa basılmamalı veya vurdurulmamalıdır?

öncelikle ilk bilmemiz gereken supaplar yanma odasında açılı olarak aşağı doğru hareket ederler yani yanma odasının içine doğru. Tabi pistonlarda yukarı doğru.Yanma odaları artık çok küçüldüğü için "supapların aşağı indiği mesafe pistonun (üst ölü nokta denilen konum) yukarı çıktığı mesafe ile iç içe geçiyor.Normal şartlarda piston yukarı doğru gelirken krank ve kam mili senkronize hareket ettiği zaman supaplar kapanır ve pistonun yolundan çekilmiş olurlar.İşte kayış veya zincir koptuğu zaman bu senkron kaybolur ve marşa bastığımız zaman elimizde dönen bir krank mili ama dönmeyen bir kam  mili ile açık olan supapların pistonların kafasına vurmasına sebep olarak eğilmelerine sebep veririz.Hatta bazı durumlarda piston supapı iterek kam milini bile kırabiliyor.

Bu konuda işin en pis tarafı şu.Hemen hemen herkes motor stop ettiğinde bir kerede  olsa marşa basar buna en başta bende dahil.Zira motor kaputunu açıp triger kopmuş mu diye kontrol etmek bir kaç istisna dışında mümkün değil çünkü kapalı ortamda.Eğer km yada yıl olarak değişim zamanı geliyorsa bu tür durumlarda hiç riske girmemek lazım.Belki basit bir arızadan stop etmiştir ama işte risk kapı gibi ortada.

Saygılarımla.

[(Gizli Üye)]

Emeğinize sağlık ama Trigeri tanımlamanız ikinci etkiler üzerinden olmuş.

Triger kayışı veya zincirinin asıl ve en önemli vazifesi krank ve kam milinin senkronize şekilde dönmesini sağlamaktır. Bu sayede pistonların konumuna göre zaman döngüsüne uygun olarak Supaplar açılır kapanır veya kaplı kalır ki yanma odasında güç üretimi devam etsin.Yağ pompası falan gibi bağlantılarda daha ziyade krank mili üzerindedir.

Marş motoru ile alakası da yok aslında eskiden (kam milleri motorun üst tarafına alınmadan önce ) yukarıda tanımladığım işlemi krank ve kam milinin ön tarafında bulunan dişliler vasıtası ile yapardı içten yanmalı motorlar. Bu yüzden kam mili altta olan ve dişli ile hareket ileten motorlarda triger kayışı veya zinciri olmaz.

Peki bu zincir ve kayış kopması niçin çok tehlikeli ve koptuktan sonra niçin marşa basılmamalı veya vurdurulmamalıdır?

öncelikle ilk bilmemiz gereken supaplar yanma odasında açılı olarak aşağı doğru hareket ederler yani yanma odasının içine doğru. Tabi pistonlarda yukarı doğru.Yanma odaları artık çok küçüldüğü için "supapların aşağı indiği mesafe pistonun (üst ölü nokta denilen konum) yukarı çıktığı mesafe ile iç içe geçiyor.Normal şartlarda piston yukarı doğru gelirken krank ve kam mili senkronize hareket ettiği zaman supaplar kapanır ve pistonun yolundan çekilmiş olurlar.İşte kayış veya zincir koptuğu zaman bu senkron kaybolur ve marşa bastığımız zaman elimizde dönen bir krank mili ama dönmeyen bir kam  mili ile açık olan supapların pistonların kafasına vurmasına sebep olarak eğilmelerine sebep veririz.Hatta bazı durumlarda piston supapı iterek kam milini bile kırabiliyor.

Bu konuda işin en pis tarafı şu.Hemen hemen herkes motor stop ettiğinde bir kerede  olsa marşa basar buna en başta bende dahil.Zira motor kaputunu açıp triger kopmuş mu diye kontrol etmek bir kaç istisna dışında mümkün değil çünkü kapalı ortamda.Eğer km yada yıl olarak değişim zamanı geliyorsa bu tür durumlarda hiç riske girmemek lazım.Belki basit bir arızadan stop etmiştir ama işte risk kapı gibi ortada.

Saygılarımla.

Merhaba; Eklentiler ve geliştirmeler için teşekkür ederim. Genel olarak önemi ve kullanıcı düzeyinde çalışma prensipleri üzerinde durmaya çalışıyorum. Farkındalığı olanlar için mutlaka eksik noktaları bulunacaktır. Bu konularda da zaman zaman deskteklerinize başvururum. Geceniz hayrolsun. 

[(Gizli Üye)]

Teşekkür ederim.Tekrar emeğinize sağlık.

[(Gizli Üye)]

Bir de şuan aklıma bir şey geldi. Normalde mevcut durum gayet ekonomik fakat triger ve supap timing leri bağımsız ve sensör kontrolün yapılmış olsaydı nasıl olurdu. Mevcutta bu teknoloji üzerinde zaten çalışıyorlar tabi. Elektronik supaplar krank konumuna göre açılıp kapanacak emiş sağlayacak. Triger koptumu koparmı acaba değiştimi kaygısınıda sona erdirecektir heralde 

[(Gizli Üye)]

Bir de şuan aklıma bir şey geldi. Normalde mevcut durum gayet ekonomik fakat triger ve supap timing leri bağımsız ve sensör kontrolün yapılmış olsaydı nasıl olurdu. Mevcutta bu teknoloji üzerinde zaten çalışıyorlar tabi. Elektronik supaplar krank konumuna göre açılıp kapanacak emiş sağlayacak. Triger koptumu koparmı acaba değiştimi kaygısınıda sona erdirecektir heralde 

Bu teknoloji hayata geçti zaten.Hatta kam milini tamamen ortadan kaldırıp her supap için özelleştirilmiş kontrol sunuyor.

https://www.youtube.com/watch?v=OZWeNPi2XkE

[(Gizli Üye)]

Pratikte böyle bir teknolojiye ihtiyaç kalıp kalmadığı veya piyasada örneğini taşıyan motor var mı bilmiyorum. 10 yıl önce olsaydı çok ekmek yedirirdi fakat 

[(Gizli Üye)]

Çevremde duyduğum tek triger olayı 94 model bir şahine aitti onlardada yanma odası genişmiş sanırım kopsada biyerlere zarar vermiyormuş onun dışında triger koparan hiç duymadım çevremde ama internette kopardığını anlatan çokça var başka forumlarda.Benim merak ettiğim Toyota'da zinciri koparmayı başaran vardmıdır,hani kopması imkansız falan derler ama buda insan yapımı bir parça sonuçta bence kopması çok zor olsada mümkündür.

[(Gizli Üye)]

Çevremde duyduğum tek triger olayı 94 model bir şahine aitti onlardada yanma odası genişmiş sanırım kopsada biyerlere zarar vermiyormuş onun dışında triger koparan hiç duymadım çevremde ama internette kopardığını anlatan çokça var başka forumlarda.Benim merak ettiğim Toyota'da zinciri koparmayı başaran vardmıdır,hani kopması imkansız falan derler ama buda insan yapımı bir parça sonuçta bence kopması çok zor olsada mümkündür.

Tofaş kuş serisindeki 92 yılına kadar motorlarda alttan egzantirik var koparsada sıkıntı olmuyor. 92 yılından itibaren Doğan sl olanlarda üstten egzantirikli motor kullanıldı. Şahin'lerde mpı ve piç motor denen versiyonlar var Şahin S'in diğerlerden farkı sadece sübap kapağı değişik. Lada Samara'da triyger koptuğu zaman marşa basma,vurdurma,ve sente kaçık takmayla hiçbir şekilde zarar görmüyor.