Gönderen Konu: Şanzıman, Kavrama Çeşitleri.(CVT, DSG, EDC, Manuel, Tork Konvertörü vb.)  (Okunma sayısı 16382 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı (Gizli Üye)

  • Site Yöneticisi
  • ******
  • Deus ex machina
  • Araç: Başka Marka
  • Kan Grubu: A+
  • Model Yılı: -
  • 2852 kere teşekkür etti
  • 3225 kere teşekkür edildi
  Selam tüm otomobil severler.
 Otomobillerimizde gaz pedalına bastığımız andan bir çok değişik teknik hareket meydana gelir. Bizler aslında gaz pedalı ile motora giden yakıt ve bazen yakıt-hava karışımını kontrol ederiz, bazı sistemler yardımı ile de bunu tekerleklerden güç olarak alırız. Peki bu arada neler olur, bu sistemin/lerin nasıl bir çalışma mantığı vardır? İşte bu ve benzeri soruların cevaplarını ortaya koymaya çalışacağımız bir çalışma. Konu biraz uzun görünebilir ancak, sizlerin katkıları ile konunun daha da gelişeceğinden ve herkesin ilgisini çekeceğinden eminim.
 
''Şanzıman
 Motordan, baskı balata (Kavrama) yolu ile aldığı hareketi istenilen tork değerinde, şaft veya diferansiyele ileten aktarma organıdır.
Sözcük; Fransızca kökenli olup Boite de changement'dır (Okunuşu: Buat dö şanjman). Fransızcadaki anlamı "değişim kutusu"dur. Dilimize sadece "şanjman" sözcüğü alınmış ve "şanzıman" şeklinde değişikliğe uğrayarak Türkçeleşmiştir.

Şanzımanın Görevleri
Döndürme momentini arttırarak aracın kalkışını sağlamak (1.vites).
Araç dururken motorun çalışır vaziyette kalmasını sağlamak (boş vites).
Yol ve trafik durumuna göre araca en uygun olan hızı ve torku (momenti) sağlamak.
Hızlanmanın sağlanması ve geçirilen uygun vites ile yüksek hızlarda dahi ekonomik sürüşün mümkün kılınması.
Aracı ileri, geri hareket ettirmesi.

Şanzımanlar ikiye ayrılır:
Düz şanzıman (Düz vites, manuel vites) (Debriyajlı sistemler)
Otomatik şanzımanlar (Tork konvertörlü)
Şanzımanın Bakımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Vites kutusunun içerisinde yan tapa seviyesinde dişli yağı bulunmalıdır. Yağ numarası araçların teknik özelliklerine göre farklılık arz eder; kullanma klavuzu tavsiyesine uyulmalıdır. Araçlarda vites kutusu çıkışına irtibatlı olan kilometre teli ile kilometre göstergesine kumanda edilir.Bazı yeni model araçlarda kilometre bilgisi ABS sisteminden okunur. Belirli sürelerde vites kutusunun ön ve arka kısımlarında yağ kaçağı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yağ kaçağı varsa araç servise götürülmelidir.

Şanzımanın Ana Elemanları
Giriş mili(Priz direkt)
Ana mil
Grup mili
Dişli grupları
Geri vites dişlisi (Boş dişli)
Kayıcı mil
Sekromencler(her vites dişlisi için)
Vites çatalı (Her vites dişlisi için)''

''Kavrama
Döner haldeki bir parçanın hareketini aynı eksen üzerinde bulunan diğer bir parçaya iletmek veya iletilmekte olan bu hareketi istendiği zaman durdurmak amacıyla kullanılan tertibata kavrama adı verilir. Konumuz olan ve motorlu taşıtlarda kullanılan kavramalar krank mili ekseninde olmak üzere motorla vites kutusu arasına bağlanmış olup, motordan vites kutusuna hareket iletimini sağlar ve istendiği zaman, motor çalışmasına devam ettiği halde, bu hareket iletimini durdurur.


Kavramanın Görevleri
Motor çalışır durumda iken kavrama kavranmış olursa hareket motordan vites kutusuna iletilir. Aynı anda, vites kutusu vites durumunda ise motorun hareketi tekerleklere kadar iletilir ve taşıt harekete geçer. Kavrama ayrılmış durumda ( hareket iletmez durumda ) olduğu zaman motorun hareketi vites kutusuna geçemez ve vites kutusu boş durumda olmasa dahi motorun hareketi vites kutusuna iletilmediğinden taşıtın hareketi mümkün olmaz. O halde, vites kutusu vites durumunda olmasına rağmen, taşıt durur halde iken kavrama motorun çalışmasına imkan verir.

Kavramanın geçici olarak motorla vites kutusu arasındaki bağlantıyı kesmesinin, vites kutusunda hız durumlarının değiştirilmesindeki önemi büyüktür. Güç iletimi durdurulmadan vites kutusu bir hız durumundan diğer bir hız durumuna geçirilmek istenseydi, güç iletmekte olan iki dişli basınç altında olacağından bunların ayrılması oldukça güç olurdu. Vites kutusu boş duruma geldikten sonra, güç iletimi devam ederken istenen hız durumuna ait iki dişliyi kavrattırmaya çalışmak da dişlilerinde hasara uğramasına sebep olurdu. Çünkü büyük bir ihtimalle döndüren ve döndürülen dişlilerin çevre hızları birbirinden farklıdır. Bu durumdaki dişlilerin kavrattırılmaya teşebbüs edilmesiyle, dişlerin birbirine çarparak kırılmalarına sebep olunur.

Kavrama hareket iletmez duruma getirilirse dişler üzerisindeki basınç kalkacağından dişlerin birbirinden ayrılması kolay olur ve vites boş duruma gelince döndüren dişli serbest hale geleceğinden diğer bir hız durumu için kavrattırılacak dişlilerin çevre hızlarının denkleştirilmesi mümkün olur. Bunun sonucu olarak dişliler kolayca kavrattırılır.(*) Bundan sonra kavrama tekrar kavramış duruma getirilerek motorun hareketi vites kutusu aracılığıyla bir başka oranda tekerleklere iletilir.

Diğer taraftan bir taşıtın durur halden belirli bir hızdaki hareket haline hemen geçişi imkansızdır veya büyük bir sarsıntıya sebep olunur. Bunun gibi düşük bir hızdan daha yüksek bir hıza veya yüksek bir hızdan daha düşük bir hıza aniden geçişte de büyük bir sarsıntı meydana gelir ve hareketi ileten parçalar aşırı derecede zorlanarak hasara uğrarlar. Kavrama ilk hareket esnasında motorun hareketini vites kutusuna, dolayısıyla tekerleklere, tedrici olarak iletir ve taşıtın harekete geçişi sarsıntısız olur. Aynı şekilde vites durumunun her değiştirilmesinden sonra motorla vites kutusunu tedricen bağlanmasını sağlayarak, taşıtın ani hızlanmasını veya ani yavaşlamasını, dolayısıyla sarsıntıları önleyerek hareket ileten parçaları hasara uğratmaktan korumuş olur ve taşıtta bulunanları oldukça rahatsız edici bir durum ortadan kaldırılır. Bunlardan başka herhangi bir sebeple de olsa motorla vites kutusu arasındaki bağlantının kesilmesi gerekebilir. Örneğin; bir arıza nedeniyle vites kutusu boş duruma getirilemeyebilir. Bu durumda taşıtın tamir yerine kadar çekilmesi sırasında tekerleklerin hareketinin motora iletilmemesi kavramanın ayırmasıyla mümkün olur.

Bu açıklamalardan sonra kavramanın görevi şu şekilde özetlenebilir:
• İlk hareket sırasında motorun hareketini tekerleklere tedricen ileterek taşıtın sarsıntısız olarak harekete geçişini sağlamak.
• Taşıt hareket halinde iken vites durumlarını değiştirmek için motordan vites kutusuna hareket iletimini geçici olarak kesmek.
• Gerekli hallerde motorla güç aktarma organlarının bağlantısını kesmek.

Kavramada Aranan Özellikler
• Yukarda açıklandığı gibi, kavramanın esas görevi motorun hareketini vites kutusuna tedrici olarak iletmektir. Fakat modern bir kavramada bu görevin yanında aşağıdaki özelliklerin bulunması istenir;
• Vites durumlarının kolay ve sessiz olarak değiştirilebilmesi için kavrama diskinin atalet momenti küçük olmalıdır. Bunun içinde diskin hafif olması gerekir. Çok büyük disklerde kavrama pedalına basılınca disk de özel şekilde frenlenerek vitese geçme işlemi sessiz hale getirilir.
• Krank milindeki burulma titreşimlerini vites kutusuna iletmemelidir.
• Serbest duruma geçmesi için kavrama pedalına tatbik edilmesi gereken kuvvet az olmalıdır.
• Bakımı kolay olmalıdır.
• Ucuza mal olmalıdır.''

...


Toyota Club Türkiye


Çevrimdışı (Gizli Üye)

  • Site Yöneticisi
  • ******
  • Deus ex machina
  • Araç: Başka Marka
  • Kan Grubu: A+
  • Model Yılı: -
  • 2852 kere teşekkür etti
  • 3225 kere teşekkür edildi
...''Tork Konvertörü
Manuel yani düz vites kullanan otomobillerde vites değiştirirken debriyaj kavraması ile motorun boşa alınması gerekir. Otomatik vitesli araçlarda ise, motor ile bağlantıyı kesecek bir debriyaj kavraması bulunmadığından tork konverteri kullanılır. Türbin, stator, pompa ve şanzıman sıvısı(transmission fluid) kısımlarından oluşan tork konverteri, iki vantilatör pervanesine benzer dairesel kapaklar ve onların ortasında stator denilen küçük bir pervane ile konumlandırılmıştır. Dairesel kapaklar içerisine doldurulmuş şanzıman sıvısı hareket halinde iken şanzıman dişlilerine bağlı olan türbine çarpar. Bu sayede güç şanzıman dişlilerine tork olarak iletilmiş olur. Araç kırmızı ışıkta durduğunda tork konverteri torkun bir miktarını şanzımana iletir ve frene dokunmadan tam olarak duramazsınız. Bu aracın stop etmemesi içi zorunludur. Bu nedenle “D” yani viteste olan araç, duruyorken gazdan ayak çekildiğinde yavaşça ilerlemeye başlar. Bunu sağlayan tork konverterinin gücün bir kısmını iletiyor olmasıdır. Eğer vites “N” konumuna yani boşa alınırsa, pompa ve türbin tamamen boşta döner ve şanzımana hiç güç iletilmez. Motor çalıştığı sürece tork konverteri dönme hareketini her durumda sürdürür. Otomatik vitesli araçların sıklıkla dur-kalk yapılan kullanımlarda daha fazla yakıt harcamasının nedeni budur.

Tork Konverterinin Kısımları:
Türbin
Pompa
Stator
Şanzıman Sıvısı


Pompanın dönüşüyle birlikte bir vakum oluşur ve şanzıman sıvısı pompa kanatlarının yönlendirdiği şekilde orta yarıklardan içeri girer. İçeride dönel bir hareket yapan sıvı türbinin ters yönde konumlandırılmış olan kanatçıklarına çarparak aksi yönde dönmesini sağlar. Başka türlü sıvının türbinden çıkmasına imkan yoktur bu nedenle dönüşünü ters yöne çevirmesi gerekir. Türbin ve pompanın ortasında yer alan stator ise, türbinden gelen sıvıyı tekrar pompaya yönlendirerek torkun arttırılmasına ciddi anlamda yardımcı olur. Stator türbin ve pompa pervaneleriyle aynı yönde dönmekte serbesttir fakat zıt yönde dönmez. Çünkü statorun enerji kaybı yaşanmaması için çalışma anında dönmemesi gerekir. Pompa ve türbin yaklaşık 65km/s hızda neredeyse aynı hızda dönerler ve bu durumda statora ihtiyaç olmaz. Stator farklı hızlarda dönen türbin ve pompa ikilisi için hareketi kuvvetlendirici rol oynar.
Araç sabit hıza yaklaştığında türbin ve pompanın dönüş hızları neredeyse eşitlenir. Bu durumda pompanın kanatlarından çıkan sıvı zaten aynı hızda dönmekte olan türbine girer, yani statora ihtiyaç kalmaz. Sıvı stator kanatlarına zıt yönde çarptığı için onu serbestçe döndürür. Üç elemanın(türbin, pompa, stator) hızları birbirine eşitlendiği anda bir sensör ile bu algılanır ve kilit mekanizması devreye girer. Bu sayede güç doğrudan motora iletilir ve tork konverteri devreden çıktığı için yakıt tasarrufu sağlanır. Bu kilit mekanizması genellikle son viteste, bazı araçlarda ise her viteste olabilir. Bu durum aynı zamanda şanzıman sıvısının soğuyup, daha verimli çalışmasına olanak sağlar.''


‘’ DSG / PDK Çift kavramalı şanzıman
DSG Şanzıman: Almancası: Direkt-Schalt-Getriebe, İngilizcesi: Direct-Shift Gearbox
Türkçesi: Direkt Geçişli Vites Kutusu
PDK Şanzıman: Porsche Doppel Kupplung
CVT Şanzıman: Constantly variable Transmission, Audi Multitronic CVT
DSG CVT PDK Şanzıman Özellikleri Çalışma Prensibi Avantaj ve Dezavantajları nelerdir. Hangi Marka ve Modellerde Kullanılıyor.
Manuel şanzımanlarda, debriyaj pedalı ve vites koluyla kurulan hakimiyet hissi, otomobil kullanma zevkinin en önemli etkenlerinden kabul edilir. Fakat çift kavramalı şanzımanlar en ateşli sürücüleri bile yavaş yavaş bu alışkanlıklarından vazgeçirmeye başladı.
Önlenemez biçimde hayatımıza giren teknolojinin, işleri kolaylaştıran rollerinden otomobillerde payına düşeni alıyor. İşte bunlardan sadece biri otomatik şanzımanlar.
Güç aktarımı için tork konvertörü ve planet dişli takımını kullanarak hayatına başlayan otomatik şanzımanlar, zaman içinde kullanıcıların daha düşük yakıt tüketimi ile daha hızlı ve sarsıntısız vites geçişleri gibi beklentilerini karşılamak adına büyük yol kat ettiler. İşte bunlardan biri Porsche’nin PDK adını verdiği ilk çift kavramalı şanzımanı. Bu teknolojinin karayolu otomobilleriyle buluşmasıysa 2003′ de VW Golf R32′de DSG adıyla gerçekleşti.
Çift kavramalı şanzımanlar temel olarak debriyaj pedalı içermeyen ve elektronik olarak kontrol edilen biri içte, diğeri dışta olmak üzere çift şaftlı ve çift debriyajlı bir otomatikleştirilmiş manuel şanzıman olarak tanımlanabilir. Kavramaların biri tek, diğeriyse çift sayılı vitesleri sağlamak için kullanılır ve motorun torku bir debriyajdan ayrılırken aynı anda diğerine aktarılabilir. Bu teknik sayesinde manuel şanzımanlarla en profesyonel sürücülerin dahi ulaşamayacağı vites değişim süreleri (DSG’ de 8 milisaniye), çift kavramalı şanzımanlar sayesinde sıradan sürücülerin eline geçmiş oldu. Bu şanzımanları kullanan modellerde, manuellerden daha düşük ortalama yakıt tüketimi ve daha iyi hızlanma değerleri elde etmek mümkün oldu.
Örneğin çift kavramalı M DCT kullanan BMW M3, manuel kardeşinden 100 km’ de ortalama 0,5 litre daha az (12,4′e karşı 11,9) yakıt tüketiyor ve 100 km/h’ ye 0,2 sn daha erken çıkabiliyor. Bu başarısına karşın çift kavramalı şanzımanlar da sorunsuz değil. Yüksek üretim maliyetleri, karmaşık yapı, yüksek ağırlık (ağırlığı azaltmak için magnezyum bileşenler kullanıyor), sınırlı tork dayanımı ve elektronik kontrol ünitesinin öngörmediği anlarda vites değişim süresinin uzaması gibi dezavantajları bulunmaktadır.
Çift kavramalı şanzımanlar temel olarak yaş ve kuru plakalı kavrama olmak üzere ikiye ayrılıyor. Debriyajın yağ içinde çalıştığı ve günümüzde yaygın olarak kullanılan yaş kavramalılar daha fazla tork üreten motorlarla kullanılıyorlar çünkü içerdikleri sıvı sayesinde daha fazla enerjiyi emebiliyorlar. Gelişim sürecinin ilk basamaklarında bulunan ve daha nadir karşılaşılan kuru kavramalılarsa yağ haznesi içermediklerinden enerji kayıplarını asgariye indiriyorlar. Daha küçük boyutlarda, hafif ve ucuz olan kuru tip, öte yandan tork etkisine daha az dayanabiliyor ve küçük sınıf otomobillerde kullanılıyorlar.
Bu dezavantajlarından ötürü yaş kavramalı rakiplerine göre ilk vites oranları daha kısa oluyor, çünkü birinci viteste debriyaja çok fazla enerji yüklenmeden aracın hareket ettirilip ikinci vitese geçilmesi gerekiyor. Ayrıca tüm sıcaklık katı malzemeler tarafından emildiğinden daha kalın levhalar kullanılıyor. İki kavrama tipi arasındaki fark yağ üreticileri açısından da önem taşıyor. Zira eklenen bir debriyaj ile şanzıman yağına düşen yük de büyük ölçüde artıyor.
Hem yüksek maliyet hem de dayanıklılık en büyük soru işareti. Yoğun trafikte yokuş yukarı yapılan devamlı dur-kalklar esnasında kavramaların aşırı ısınmaması ve sürücüyü yolda bırakmaması gerekiyor. Üreticiler bunun önüne geçebilmek için farklı yağ soğutucuları kullanımı, görsel uyarılar ya da yazılımsal olmak üzere çeşitli önlemler alıyorlar. Önde gelen üreticilerden Getrag, çift kavramalı şanzımanlarının %32 eğime kadar tam yüklü halde kalkışa izin verdiğini ve en yoğun trafikte dahi sıcaklığın 100–110 derecede kalarak aşırı ısınma gerçekleşmeyeceğini belirtiyor.
Geçtiğimiz yıl birçok katılımcıyla düzenlenen Yenilikçi Otomobil Şanzımanları Sempozyumu‘ na katılan uzmanların yüzde 40′ ından fazlası, yapılan ankette çift kavrama teknolojisinin 2020′ye kadar en popüler şanzıman türü olacağı yönünde görüş bildirdi. Üreticilerin bu teknolojiyi geliştirmek için harcadıkları araştırma-geliştirme çabaları göz önünde bulundurulduğunda, bunun ne kadar yerinde bir öngörü olduğu ortaya çıkıyor.
BMW’ nin DSG’ si: VW’ nin DSG ile elde ettiği başarı bütün üreticilere yol gösterici oldu. Çift şafta ve çift debriyaja sahip şanzımanlar sırayla podyuma çıkıyor. BMW’ nin M DCT şanzımanı da bunlardan biri. Daha önce M5′ de kullanılan sıralı şanzıman gibi Drivelogic yönetim sistemine sahip olan şanzıman, böylece sürücüye 6 değişik vites değişim programı arasından seçim yapabilme şansı tanıyor. Hızlı kullanımlarda ve sık virajlı yollarda M DCT’ nin M3′e katkısı çok daha rahat anlaşılıyor. Güç kesintisi olmadan vites değişimi elde etmek, viraj hızlarının yükseltilebilmesini sağlıyor. Bununla birlikte M DCT, M3′ e nispeten yüksek konfor da sağlıyor. Sakin kullanımlarda erken değişen vitesler sayesinde, 70 km/h hızla 7. viteste gidilebiliyor.


Konuyla ilgili kavramlar:
7 ileri DSG: Çift kavramalı otomatikleştirilmiş manuel şanzıman DSG’ nin ikinci nesli artık 7 ileri oranlı. Vites değişimleri hem hissedilmeyecek kadar hızlı hem de bu sırada herhangi bir tekleme ya da tereddüt yaşatmayacak kadar mükemmel. Üstelik sakin kullanımlarda şanzıman yakıt tüketiminin de düşürebiliyor. Henüz 70 km/h hızla giderken 7. vites seçilebiliyor. Örneğin 160 HP’ lık üniteyle kombine edilmiş olan Golf, 100 km/h hızla giderken motoru sadece 2000 d/d çeviriyor.
DSG Şanzıman: DSG (Almancası: Direkt-Schalt-Getriebe, İngilizcesi: Direct-Shift Gearbox, Türkçesi: Direkt Geçişli Vites Kutusu) şanzıman Volkswagen tarafından geliştirilen bir şanzımandır. Manuel vites geçişlerinin sportif özelliklerini otomatik vitesin konforu ile birleştiren hem ful otomatik hem de yarı otomatik bir şanzımandır. Geleneksel otomatik şanzımanlardaki gibi tork konvektörü olmayan bu şanzıman, iki dişli grubu ve iki adette çok diskli kavramadan oluşuyor. Birinci kavrama tek rakamlı şanzıman dişlilerini ve geri vites dişlisini; ikinci kavrama ise çift rakamlı şanzıman dişlilerini harekete geçiriyor. Bir üst vitese geçme zamanı geldiğinde, kavrama diğer dişliyi hazır beklettiği için değişim minimum kayıpla gerçekleştiriliyor.
Porsche Doppel Kupplung (PDK): İki ayrı şanzımancıktan oluşmuş bir çift debriyajlı şanzıman ünitesidir. Şanzıman hem iki yarım şanzımandan hem de iki debriyajdan oluşmuş bir şanzıman ünitesidir. Porsche bu şanzımanı Porsche Doppel Kupplung (PDK) olarak adlandırmaktadır. Bu otomatik şanzıman zamanla Porsche’nin geleneksel Tiptronic S şanzımanının yerine alacak. Bu seçenek vites geçişlerini önemli ölçüde hızlandıracak, sarsıntıyı azaltacak ve ekonomiklik gibi avantajlar sunacak.
PDK şanzıman, hem manuel hem de otomatik modda kesintisiz güç akışı sunabiliyor. Bu durum hem hızlanma verilerini iyileştirirken hem de daha düşük tüketimle yakıt ekonomisi sağlıyor. 1. ile 6. vites aralığında spor sürüşe (sport ratios) sahiptir ve Porsche maksimum hıza 6. viteste erişilmektedir. 7. vites daha uzun bir orana sahiptir ve daha iyi yakıt ekonomisi sağlar. Yani 7. vites overdrive vitesi olarak düzenlenmiştir. PDK, iki yarım şanzımandan oluşmuş bir şanzıman ünitesidir ve böylece iki debriyaja (çift yaş kavramalı transmisyon- double wet clutch transmission) sahiptir.
Motordaki güç çıkışı, sadece bir debriyaj ve bir yarım dişli kutusu ile iletilir. Bir sonraki vites kademesi, ikinci yarım dişli kutusu ile bekletmede tutulur. Bundan dolayı bir vites değiştirme esnasında konvansiyonel şanzıman gibi değişim olur. Bir debriyaj basitçe aktif iken diğeri aynı anda deaktif durumdadır. Böylece vites değişimleri milisaniyelerde gerçekleşir. İki debriyajdan biri 1, 3, 5 ve 7. vitesleri içeren bir yarım dişli kutusunu kontrol ederken ikincisi diğer dişli kutusundaki 2, 4 ve 6. vitesleri kontrol eder. Krank mili, motor torkunu üzerinde çok diskli kavrama bulunan kavrama gövdesinin bağlı olduğu çift kütleli volan üzerinden iletir.
DGS şanzımanın tiptronic şanzımanın farkı vites kolunun belli bir konuma getirilerek ileri darbelerle vites büyütülmesi ve geri darbelerle de vites küçültülmesi sağlanarak manuel kullanılmasıdır. Bu fonksiyonun en önemli özelliği vites büyütürken sürücünün müdahalesini gerektirmesidir. Böylece spor yada agresif sürüş şekli ortaya çıkar, ancak sürücü vites değiştirmese belirli devirde şanzıman kendisi otomatik olarak vites değiştirir. DSG şanzımanda ise bu fonksiyonların tamamı mevcut olmakla birlikte önemli farklılıklar vardır. İleri vites sayısı 6 dır. Normal otomatik şanzımanlarda vites geçişleri yağ basıncı ile çalışan kavramalar aracılığı ile yapılır. Bu durum da belli bir gecikmeye sebep olur. DGS şanzımanda ise sadece iki adet hidrolik kavrama vardır. Ana giriş millerindeki bu iki kavrama ise debriyaj görevini yerine getirir. Biri 1, 3, 5, diğeri 2, 4, 6 viteslerinin olduğu giriş millerine hareket verir vites değişimlerinde ise elektrikli selenoidler aracılığı ile dişli sistemle yapılır. Bir alt ve bir üst vites ise sürekli hazır durumda tutularak seri vites geçişleri sağlanır. Böylece otomatik şanzımanın konforu, mekanik şanzımanın seriliği ve yakıt tasarrufu sunulmuş olur.
...

Çevrimdışı (Gizli Üye)

  • Site Yöneticisi
  • ******
  • Deus ex machina
  • Araç: Başka Marka
  • Kan Grubu: A+
  • Model Yılı: -
  • 2852 kere teşekkür etti
  • 3225 kere teşekkür edildi
...CVT (Constantly variable Transmission) Sürekli Değişken Hareket İletimi:
Türkçe’ ye “sürekli değişken iletim” ya da sürekli değişken hareket iletimi” olarak çevrilmektedir. Bazı yabancı kaynaklarda bu şanzıman sistemine “Twist and Go” (Çevir Ve Git) denilmektedir. Elektronik olanı ise ECVT şeklinde kısaltılmıştır.
Bildiğimiz gibi scooterlar kısaca CVT denilen şanzıman sistemine sahiptir. Maksi scooterlar diğer motosikletlere göre ebatları daha büyük olmasına ve birçok avantaja sahip olmalarına rağmen bazı motosiklet kullanıcıları tarafından sırf CVT şanzımana sahip oldukları için küçümsenirler. Biz Motosiklet kullanıcıları olarak CVT şanzımana burun bükerken otomobil üreticileri çoktan CVT şanzımanın avantajlarının farkına vardı ve yeni modellerini CVT şanzımanlı olarak üretmeye başladı bile. Çünkü CVT şanzımanın hem 5 ileri düz vitesli hem de 4 ileri otomatik vitesli şanzıman sistemlerine göre birçok avantajı bulunmaktadır. Gürültüsüz olması, az yakıt sarfiyatı ve sarsıntısız vites değişimi bunlardan bazılarıdır. .
CVT’ nin Eksiksiz bir başarısı, küçük bir otomobil olan Nissan Micra’ dır. Dünya genelinde, Micra’ ların yaklaşık % 30’ u CVT ile sipariş edilmektedir. Ayrıca Micra’ da sağlanan başarıdan sonra Nissan hem büyük hem de küçük otomobiller için CVT’ yi geliştirmektedir.
Muhtemelen bu kademesiz transmisyonların yeni yeni uygulanmasına ait en etkileyici örnek, Renault V10 motoru ile 800 HP gücündeki CVT tahrikli Canon -Williams Formula 1 yarış arabasıdır. Williams’ ın teknik müdürü Patrick Head’ in söylediğine göre “ eğer Formula 1 yarışlarında CVT, çekiş gücü kontrolü, Aktif süspansiyon vb. gibi sürücüye yardımcı elemanlar 1993 yılının ortalarındaki kural değişiklikleri olmayıp yasaklanmasaydı, bu otomobil bugün gireceği bütün yarışları büyük bir ihtimalle kazanabilirdi.”
Porsche yarış bölümü müdürü olan Max Welty, “CVT’ nin birbirinden farklı birçok durum altında optimal kontrole izin verdiğini, bunun spor arabalar için özellikle önemli olduğunu, konfor ve sportifliğin ideal kombinasyonu için Porsche’ nin CVT tip kontrol stratejisini geliştirdiğini” söylüyor.
Otomobil devleri, hem benzinli hem de elektrikli motora sahip olan hybrid (melez) modeller üretmek için kıyasıya bir yarışa başladı. Japonya’dan sonra ABD ve AB ülkelerinde hybrid otomobillere talep 5 yılda 15 kat arttı. Pazarın 200 milyar doları bulması bekleniyor. Üstelik hybrid otomobillerde CVT veya ECVT şanzımana sahiptir.


Peki, CVT Nedir?
Motorlu bir taşıtta, taşıtın motorundan tahrik aksına kadar gücü nakleden aktarma organları; hız dönüştürücü (kavrama-debriyaj), moment dönüştürücü (vites kutusu) ve moment dağıtıcıdan (diferansiyel) meydana gelir.
CVT şanzımanda ise klasik vites kutusu ve debriyaj bulunmaz.
Sürekli değişken hareket iletimi yani CVT (Continuously Variable Transmission) fikrinin ortaya atılması hemen hemen ilk otomobilin icadı ile başlar. 1886’da Alman otomotiv öncülerinden Daimler ve Benz ilk benzin yakıtlı otomobillerinde V-kayışlı CVT kullanmışlardır. Bunun için, otomatik vites değiştirme üniteleri ile özellikle hareketli makara sistemi kullanılarak otomobillere takılması konusunda birçok girişimlerde bulunulmuştur.

Değişken Oranlı Şanzıman
1950’li yıllarda Hollandalı Van Doorne tarafından geliştirilen sistem, metal bir kayışın, iç yüzeyleri konik bir çift kasnak arasında çalışma prensibine dayanıyor. Aslında scooterlar da ki aktarma sistemiyle aynı prensibe sahip CVT’ de herhangi bir dişli olmadığı için sürekli değişken oranlı şanzıman olarak adlandırılıyor. CVT şanzımanlarda sadece bir başlangıç ve bitiş oranı bulunuyor. Motor devri ve hıza bağlı olarak aktarma oranı, bu iki oran arasında sürekli değişiyor.
Bir makine Mühendisi ise CVT şanzıman hakkında şunları söylemektedir:“Bu şanzıman bize sonsuz vites sayısını teorik olarak vermektedir. Çünkü 1950 yıllarda denenen traktörlerinde sistem gibi büyükçe koni tarzı bir parça düşünün bunun üzerinde gezen bir kayış her noktasında farklı bir çap değerine sahip olacaktır. Koninin kesitini alırsanız ve koni üzerinde ilerleseniz durum anlaşılacaktır. 2 mm sonra koninin bu noktadaki açı azalacak ve böylece devam edecektir. Bu şu demektir: Elimizde sonsuz çapta dişli bulunmaktadır ve istenilen noktaya giderek bu çap değeri yakalanabilir. O zaman da istenilen tork değeri belli noktada yakalanabilir, elektronik de devreye girince bu noktanın neresi olduğu saptanmakta ve araç devamlı değişen bir vitesli araç gibi hareket etmektedir. Minimum benzin sarfiyatını elde etmek için çok iyi bir yoldur.
Tabi ki ortada dişli olmayınca vites geçişlerindeki sarsıntı yaşanmayacak ve aynen elektrikli motor gibi devir artınca hızın artması gibi devamlı ve sabit tork yakalanacaktır. Bu konuda hibrit motor teknolojili araçları incelemenizi şiddetle öneririm, gelecekte bütün yeni nesil araçlar bu şekilde motorlar ile donatılacaktır. Buna Türkiye’de Avrupa Birliği meselesinden dolayı uymak zorundadır. Çünkü istenen emisyon değerleri artık klasik araçlarımızla yakalayamayacağımız kadar düşük olacaktır.”
Artık CVT’ nin zamanının geldiği anlaşılmaktadır. Bunun iki sebebi vardır:
Birincisi; en son teknoloji CVT’ lerin otomobillere uygulanmasıyla sağlanan yakıt ekonomisi ve sürüş performansı açısından bugünün karmaşık ve pahalı vites kutularını karşılaması, bunların pratik ve ekonomik olma sınırlarına yaklaşmış olmalarıdır.
İkincisi ise yakıt tüketimine (Amerika’da CAFE şartları) ve egzoz emisyonuna dair giderek daralan sınır değerlere sahip yönetmelikler otomotiv mühendisleri üzerinde bir baskı oluşturmuş ve yüksek verimli, kararlı durumda çalışan motorların sınırlı devir sayısı kuşağı içerisinde çalıştırılması ve kullanılması durumunu düşünmelerine neden olmuştur.
Taşıt hızına bakılmaksızın motor hızının kontrol edilebilmesi CVT’ lerin mükemmel olarak üstesinden gelebildiği bir durumdur. Bu da CVT ‘ yi oldukça çekici hale getirmektedir. Daha da ileri gidilirse, bu çevreyle ilgili yeni yönetmeliklerin değişik tiplerdeki güç kaynaklarını kullanan hybrid taşıtların geliştirilmeleri konusunda bir baskı oluşturacağı düşünülmektedir.
CVT Konstrüksiyonu
Modern bir CVT sistemi; temas yüzeyleri fazla derin olmayan koni şeklinde ve genişlikleri değişken bir çift kasnak arasında çalışan, çok sayıda plakadan oluşmuş çelik bir kayıştan meydana gelir. İtmeli blok V-kayışı, V-şeklindeki plakalara bağlantılı olan çelikten yapılmış, ince, düz gerilim bantlarından oluşmuştur. Yaklaşık olarak 300 adet plaka vardır ve her biri 2 mm kalınlığa, 25 mm genişliğe ve 12 mm derinliğe sahiptir.
CVT basit olarak genişliği değişken ,V-şekilli ve arasında kompozit çelik kayışın bulunduğu bir çift kasnaktan oluşur. Her kasnak iki adet ve her biri kısa, yarı konik yüzeyden meydana gelir. Kasnaklar mil üzerinde bulunur ve kasnakların bir yarısı mile katı bir şekilde monte edilirken diğer yarısı doğrusal bilyeli yuvalar üzerinde eksenel yönde kayma serbestliği olacak şekilde monte edilir. Değişken hız oranları birinci giriş kasnağı yardımıyla sıkı temas halinde bulunan kayışın efektif çapının arttırılması veya azaltılması sonucunda ve buna cevap olarak ikinci çıkış kasnağının çalışma çapında azalma veya genişleme yaratılarak elde edilir.

CVT Tipleri
Esas olarak 5 ana kategoriye ayrılan çok sayıda CVT çeşidi bulunmaktadır. Bunlar; sürtünmeli, çekmeli, hidrostatik, hidrokinetik ve elektrikli tipleridir. Otomotiv sektöründe çekme güçlü ve hidrokinetik CVT’ ler en çok kullanılanlarıdır. Üretimi yapılan en belirgin tipleri ise PIV zincir tahrikli, Kumm düz kauçuk kayışlı, çekme tahrikli, hidrostatik ve hidrodinamik (moment dönüştürücülü) CVT’ dir.
1.PIV Zincir Tahrikli CVT: PIV zincir tahrik sistemi iki farklı yarıçaptaki makaraları birleştiren metalik bir zincir kayıştan meydana gelir. Döndüren ve döndürülen makaralardan her biri bir sabit döner oluklu ve bir kayar döner oluklu kasnaklardan meydana gelir. Bu tip kuruluş tarzı dönme eksenlerinin sabit kalmasına izin verir ve zincir kayış içerisinde oluşacak boşlukların önüne geçer.
2.Kumm Düz Kauçuk Kayışlı CVT: Konstrüksiyon ve çalışma prensibi bakımından PIV zincir tahrikli CVT’ ye çok benzer. Bununla birlikte göze çarpan farklı özelliği metal zincir kayışla karşılaştırıldığında kauçuk kayışın daha yüksek olan sürtünme katsayısıdır.
3.Çekme Güç Tahrikli CVT: Çekme tahriği sürtünmeli tahrikten prensip olarak tamamen farklı çalışır. Bu sistem ortam olarak elasto-hidrodinamik akışkan filmi kullanır ve böylece döner makaradan diğerine gücü iletir.
4. Hidrostatik CVT: Hidrostatik CVT sistemi, değişken stroklu hidrostatik bir pompa ve değişken stroklu hidrostatik bir motordan meydan gelir. Motor şaftı çıkış olarak alınırken pompa şaftı giriş olarak alınır. Pompa stroğunu, motor stroğunu ve sistem basıncını değiştirerek hız oranı ve çıkış momenti kontrol edilebilir.
5. Hidrodinamik CVT : Moment dönüştürücüler geçmişte hidrodinamik transmisyon olarak kullanılmışlardır. Halbuki günümüzde hız yerine çıkış momentini arttırmak için otomatik transmisyonlarda kullanılır. Sistem temel olarak bit türbin, stator, yöneltici pervane ve gücü ileten akışkandan oluşur.
Düşük motor momentlerinde hidrostatik CVT en büyük, PIV zincir CVT ise en düşük verime sahiptir. Kumm’s düz kauçuk kayış CVT tipleri arasında en verimli olanıdır.
CVT’ nin Düz ve Otomatik Transmisyonlarla Karşılaştırılması
Manuel, otomatik ve CVT (Continuously Variable Transmission) olmak üzere başlıca üç tip aktarma organı vardır. 5 kademeli manuel vites kutusu küçük hacimlidir ve birkaç hareketli parçası vardır. Neticede yüksek güvenilirlik ve düşük servis ihtiyacı elde edilir.
CVT tüm motor hızlarında yüksek performans sağlar. Aynı zamanda yakıt tüketimi minimumda tutulur. Gaz pedalı konumundan, motor hızından ve momentinden gelen bilgiler mevcut seyir şartlarına göre CVT sistemini devamlı şekilde ayarlayan hidrolik kontrol sistemine gönderilir. Vites çevrim oranı motor yüküne ve aracın hızına bağlı olarak devamlı değiştirilir.
CVT’ nin tabiatında mevcut olan verim, düz ve otomatik transmisyonların her ikisinin sahip olduğu verimden biraz daha azdır (düz %85, otomatik %82, CVT %80 civarlarında). Bununla beraber CVT tarafından hız oranı sürekli olarak değiştirildiğinden motorun en uygun devir sayısı aralığında çalışmasına müsaade edilir ve böylece bir uçtan diğer uca olan aktarma organlarının verimi yükseltilir. Bu sürekli olarak vites değişimi uygulanan şehir içi ve otoban trafiğindeki seyir şartlarında yakıt tüketiminin azaltılmasında önemli bir rol oynar. İlave olarak CVT’ nin çevrim oranı aralığı daha geniş olduğundan daha düşük hızlarda çalıştırılan motorda daha az gürültü meydana gelir.
Audi Multitronic CVT
Multitronic, manuel bir şanzımanın dinamizmini ve ekonomikliğini otomatik bir şanzımanın rahatlığı ile birleştiren, kademesiz değişken bir şanzımandır. Kademesiz değişken vites oranları ve uyarlamalı eşlem kumandası sayesinde multitronic her zaman motorun en uygun devir aralığından yararlanır.
Multitronic ile sağlanan düzgün ve güçlü hızlanma alışılagelmiş bir otomatik şanzımana göre önemli bir avantajdır ve motor sürekli olarak en iyi çalışma noktasının yakınında çalıştığından yakıt tüketimi genellikle bir manuel şanzımanla sağlanandan daha düşüktür.
Gücü ileten çelik bağlantı plakalarına sahip zincir, bir varyatör oluşturan iki değişken konik kasnak çifti arasında bir yağ banyosu içinde çalışır. 1000’den fazla bağlantı plakasından ve 75 çift pimden oluşan bağlantı plakalı zincir 330 newton metreye kadar olan torkları iletebilir. Konik kasnakların birbirine yaklaştırılması veya birbirinden uzaklaştırılması bağlantı plakalı zincirin, konik kasnak çiftlerinin daha içinde veya daha dışında çalışmasına sebep olur. Bu, vites oranının sürekli olarak her sürüş durumu için en iyi oran elde edilecek şekilde ayarlanmasını sağlar.
Konik yüzeylerin ayarlanması, çeşitli kumanda karakteristiklerine göre hidrolik olarak yapılır. Bir hidrolik tork sensörü bağlantı plakalı zincirin daima doğru şekilde gerdirilmiş olmasını ve torkun kaydırma olmaksızın aktarılmasını sağlar.
Çok plakalı hidrolik kavrama elektronik kumanda sayesinde daha iyi bir seyir konforu ve ataklık sağlar ve yakıt tüketiminin azaltılmasına da yardımcı olur. Sürücü, örneğin kırmızı ışıkta beklerken fren yaptığında elektronik sistem motor ile şanzımanı birbirinden ayırarak aracın ileri doğru kayma eğilimini azaltır.
Sürücüden, motordan ve araçtan kaynaklanan tüm kumanda parametreleri şanzıman gövdesindeki elektronik ve hidrolik kontrol ünitesi tarafından kaydedilir. Bu şekilde dinamik vites kumanda programı (DCP) gaz pedalının konumundan ve hareketinden sürücünün sportif veya yakıt tasarruf eden bir sürüş tarzı benimsediğini algılar. Tiptronic şanzımanla olduğu gibi multitronic şanzımanla da manuel vites değişimleri yapılabilir ve şanzıman versiyonuna bağlı olarak azami 8 vites mevcuttur.’’


‘’Edc:
6 ileri otomatik vites kutusu EDC(Efficient Dual Clutch) klasik vites kutularına kıyasla %17’ye kadar yakıt ve km başına 30g Co2 salınım azalışı sağlayabiliyor. Kuru tip ve çift kavramalı şanzımanda dişliler dört mil üzerinde taşınıyor. İki adet konsantrik mili(her biri bir kavarmaya bağlı) ve iki adet kamalı mil. Vites seçimi ise manuel vites sistemlerindeki gibi senkromeç yardımı ile yapılıyor. Bir işlemcinin kumanda ettiği iticiler senkromeçler ile kavramaları yönetiyor. Bu sistemin en belirgin özelliği, 3 salisenin altında vites geçiş hızlarına sahip olabilmesi.’’

Kaynaklar: http://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eanz%C4%B1man
                http://www.bilgiustam.com/debriyajkavrama-nedir-nasil-calisir/
                http://www.bilgiustam.com/tork-konverteri-nedir-nasil-calisir/
                http://ukucukali.wordpress.com/2012/07/11/dsg-cvt-pdk-sanziman-ozellikleri-calisma-prensibi-avantaj-ve-dezavantajlari-nelerdir-hangi-marka-ve-modellerde-kullaniliyor/
               http://www.renaultedc.com/

Çevrimdışı (Gizli Üye)

  • Aktif Toyotacı
  • **
  • Araç: Başka Marka
  • Kan Grubu: ---
  • Kilometre: 5000
  • Model Yılı: '20
  • 1 kere teşekkür etti
  • 3 kere teşekkür edildi
Bilgilendirmek amacıyla yaziyorum.Baya araştırdım bu konuyu.Bana göre sağlamlık yönünden sıralarsam;
1-Tam otomatik
2-CVT
3-Cift kavramalı (islak ) şanzımanlar
4 Çift kavramalı (kuru) şanzımanlar
5 Tek kavramalı (robotize).Bu şanzımanlar zaten pek kalmadı.

1-Tam otomatik sanzimanlar (tork konvertorlu)

Bmw (hepsinde değil araştırmak lazım)
Mercedes (hepsinde değil yine bakmak lazim)
Volvo geartronic (yine araştırmak lazım)
Mazda (hepsinde bildiğim kadarıyla )
Opel (yeni arabalarının çoğunda)
Peugeot grubu EAT (Aisin)
Civic (FC5 kasa dizelinde )

2-CVT

Japon grubu araçlar
Opel Astra HB dizelinde

3-Çift kavramalı (islak) şanzımanlar

7DCT300
6DCT450 (powershift) DW6
DSG DQ250
DSG DQ380/381
DSG DQ500/501
7G-DCT Mercedes bazı modelleri

4-Çift kavramalı (kuru ) sanzimanlar
DSG DQ200
6DCT250 DW5
Bildiklerim eksik yanlış olabilir.

Çevrimdışı (Gizli Üye)

  • Efsane Toyotacı
  • *****
  • Dinozor
  • Araç: Avensis
  • Kan Grubu: 0+
  • Kilometre: 48850
  • Model Yılı: '16
  • 192 kere teşekkür etti
  • 1142 kere teşekkür edildi
A 180  serisinde  kullanılan 7G-DCT şanzıman hakkında kullanım hassasiyetleri,kronik sorunları hakkında ayrıntılı bilgi alabilirmiyiz ?
Tokay Ceritoğlu