Sadece Benzin-Dizel pompa fiyatları ve otomobiller olarak değil, biraz daha derine inerek inceleyelim mi?
Bu konuya değerlendirirken bazı sayısal bilgileri de aktarmak da yarar var.
"100 birim ham petrolden 20-23 birim benzin ve nafta, 30-34 birim motorin ve jet yakıtı, 28-35 birim fuel oil, 3-5 birim LPG (likit gaz) üretiliyor.
İşte bu nedenle, rafinerilerde istenen ürün istendiği kadar üretilemiyor. İstenen ürün üretilirken, istenmeyen ürünü de üretmek zorunluluğu var.
Türkiye’nin benzin tüketimi 1.9 milyon ton iken Tüpraş’ın üretimi 4.6 milyon ton. Motorin tüketimi 16.8 milyon ton iken, Tüpraş’ın üretimi 5.6 milyon ton."
Yani bir birim petrolden, farklı oranlarda benzin, dizel, lpg vb. ürünler elde edilmektedir.
Benzin tüketimi ülkemizde üretimden azdır, bu nedenle fazla üretim ihraç edilmektedir.
Dİzel ise sadece otomobillerde değil, bir çok sanayi kuruluşu, ulaşım (lokomotif, gemi, ağır iş makineleri, traktör vb.) kullanılmaktadır. Dolayısı ile dizel yakıt benzine göre daha stratejiktir. Benzinin fiyatının enflasyon üzerindeki etkisi, dizel yakıta nazaran oldukça sınırlıdır.
Sektörlere göre fiyat farklılaştırması ise, aynı ürün için düşünüldüğünde oldukça sakıncalıdır ve suistimale de oldukça açıktır. Emisyon ve vergilendirme yönünden düşünüldüğünde, herhalde en masum olanlar binek araçlardır. Ayrıca aşağıda kimi yakıtların ÖTV değerlerini veriyorum.
Dizel yakıt fiyatının ülkemizde bulunduğu noktanın etkisini, pazardan markete, ulaşımdan hammaddeye görmek mümkündür. Örneğin ülkemiz şartları düşünüldüğünde deniz ulaşımının gelişmesi gerekirken, bazı kuruluşların kimi deniz ulaşım hatlarını kapatması, hatta bazı deniz araçlarını satışa çıkarması, daha önce de dile getirdiğimiz dizel yakıt fiyatının olası etkilerini net şekilde ortaya koymaktadır. Yine bazı şartlar altında, havayolu ulaşımı, otobüs ile ulaşımdan daha ucuza gelmiştir.
Ayrıca bir örnek; "the cost to refine gasoline is $.60 per gallon. The cost to refine diesel is $.49 per gallon." Rafinerizasyon maliyeti olarak benzin, dizel yakıttan yaklaşık %22 daha yüksek görünüyor. İthal edilen hampetrol ve işlenmiş yakıt (dizel) için ödenen navlun ücretleri de bu hesaplamaya eklenmelidir.
Ülkemizde rafineri kapasitesi fena düzeyde değil ve yakın zamanda bir rafineri daha açıldı. Rafineri konusunda en önemli detaylardan birisi, yatırım sürecinin uzun sürmesi. Dizel yakıtın tüketiminin benzinden çok daha fazla olduğu açıktır, ayrıca sanayi vb alanlardaki gelişmeler sonucu bu fark daha da artacaktır. Dolayısı ile üretilen benzin için bir pazar ve kullanım alanı da bulunmak zorundadır. Diğer yandan ve çok daha önemli, daha ucuza, daha çok miktarda dizel yakıt da üretilmesi gerekmektedir.
Mal İsmi Vergi Tutarı (TL) Birimi
Uçak benzini 0 Litre
Kurşunsuz benzin 95 oktan 2,3765 Litre
Kurşunsuz benzin 98 oktan (E10) 2,4985 Litre
(İçindeki kurşun miktarı litrede 0,013 gramı geçenler)
Oktanı (RON) 98'den az olanlar 2,1800 Litre
(Kerosen)
Jet yakıtı 0 Litre
Motorin 1,7399 Litre
Damıtık denizcilik yakıtı 1,7945 Litre
Artık denizcilik yakıtı 0,4760 Kilogram
Yüksek kükürtlü fuel oil 0,2240 Kilogram
Sıvılaştırılmış petrol gazı (L.P.G.)
Motorlu taşıtlarda yakıt olarak kullanılacak olanlar (Otogaz) 1,4177 Kilogram
(Yağlama yağları; diğer yağlar)
Özel bir işleme tabi tutulacak olanlar 1,5007 Kilogram
Veriler dolayısı ile Sayın Prof. Dr. Güngör Uras hocayı da rahmet ile anıyorum.
Sayısal veri kaynak :
http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/gungor-uras/tupras-in-uretimi-21-3-milyon-ton-1984873/ http://www.voltaoil.com/what-makes-up-retail-price-for-gasoline/ http://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/otv_oranlari_tum/otv201120181sayili.pdf
